Chắc ai cũng biết rất nhiều người miền Nam kỳ thị người miền khác, đặc biệt người miền Bắc. Ngoài một nguyên do lớn về chính trị, phần còn lại là bởi tính cách.
Người Bắc thật ra rất hay. Họ văn minh, khiêm nhường, lịch thiệp và lễ độ lắm (điều này, cứ nhìn những người Bắc 54 sẽ rõ). Nhưng sau khi thế hệ ấy mất đi hoặc tha hương khắp nơi, những cái hay ho ngoài ấy giờ đã phôi phai ít nhiều. Người Bắc bây giờ hay đao to búa lớn trong ăn nói và cư xử. Điều này cũng dễ hiểu. Có thể những người chúng ta gặp, họ xuất thân từ nông thôn, họ ít học hoặc họ giàu lên quá nhanh đến nỗi văn hoá không trang bị kịp với túi tiền. Người miền Nam vốn nhỏ nhẹ nên khi tiếp xúc những thành phần ấy (mà hiện giờ rất đông), họ thấy khó chịu. Tui có rất nhiều đối tác và bạn bè ngoài Bắc. Ui chao, họ dễ thương lắm luôn. Văn minh, hiền hậu, rộng lượng và chơi-đẹp lắm luôn.
Hồi xưa ở Sông Mê, tui có tuyển hai anh em cậu kia quê Nam Định vào làm phục vụ bàn. Siêng năng chịu khó hết mực. Một đứa làm bằng ba thằng người Nam gộp lại. Nhưng ngặt nỗi không thuận với đám kia. Nghe phong thanh chuyện lủng củng, tui tổ chức họp. Trong cuộc họp, tui nói vầy "Hai bạn thật ra rất dễ thương và tốt bụng nhưng có thể giọng nói và cách nói làm tụi em khó chịu. Có thể tụi em chưa tiếp xúc nhiều nên nghe hơi sốc chứ hai bạn không như tụi em nghĩ đâu. Mình người phương Nam nổi tiếng hào sảng, mình phải mở lòng ra một chút. Các bạn xa quê, vào đây thân cô thế cô mà. Nếu tụi em ngược ra Bắc hoặc đến xứ khác, chắc gì người ta đã thích mình?". Rồi tui gọi riêng hai anh em vô phòng, chỉ bày đủ cách để tiết chế mình, để hoà nhập hơn với đồng nghiệp, với vùng đất mới. Một năm sau, ngoài quê được đền bù giải toả nhiều tiền, hai bạn trở về ngoài ấy lấy vốn liếng làm ăn. Ngày chia tay, tiệc tùng linh đình, quyến luyến thắm thiết.
Với người miền Trung. Tuy hiền lành nhỏ nhẹ khác hẳn người Bắc nhưng người Nam cũng không thích. Họ cho rằng ngoài ấy, người ta hay tính toán, thậm chí keo kiệt. Thật ra là vầy, tính cách con người được quyết định bởi môi trường sống rồi dần dà, được truyền qua giáo dục, nó thành tính cách vùng miền. Miền Nam trù phú, làm hôm nay ăn hết hôm nay, chẳng cần nghĩ tới bữa cơm ngày mai, cũng không đói. Nhưng miền Trung mà vậy là chết. Họ làm hôm nay nhưng phải tích góp cho mùa tới, năm tới nữa kìa. Thiên tai bão lũ mỗi năm mỗi đổ xuống đầu vậy, phải tặn tiện chứ. Tui cũng có nhiều anh chị em, bạn bè người Trung. Tất cả họ đều hiền lành, nhiệt tình và rộng rãi. (Duy chỉ có một điều tui chưa ưng là đàn ông miền Trung vẫn còn nhiều người gia-trưởng quá, cái này không được).
Vào tới miền Nam của tui. Ngoài chuyện hào sảng, phóng khoáng, hiền lành, ruột để ngoài da thì so với hai miền ngoài, người Nam thua nhiều về sự chịu thương chịu khó, siêng năng cần cù. Nói ra mong các bạn đừng tự ái vặt chứ thử nhìn xem, đi khắp Việt Nam hay qua Singapore, Malaysia, Hong Kong, các cô gái làm-nghề, nghe ra toàn giọng miền Tây. Và chuyện lấy chồng Đài Loan, Đại Hàn, cũng phần lớn mấy cô em quê mình. Tui không kỳ thị điều này, thậm chí không chút xem thường nhưng kể nó ra để thấy rằng ở nông thôn miền Tây, không nhiều người quan trọng lắm cái-chữ. Còn đàn ông ở đó, tuy không gia trưởng nhưng nhậu nhẹt dữ quá, đánh vợ dữ quá.
Xét cho cùng, trừ mấy dân tộc thiểu số, người Kinh nào ở miền Trung hay Nam, truy ngược vài đời, cũng đều có gốc Bắc cả. Nhưng khi thay đổi môi trường sống, tính cách cũng thay đổi theo ít nhiều. Thành thử, nói ra những điều này, để người Việt với nhau nhìn nhau ấm áp hơn bởi dù có thế nào, cũng là đồng bào. Nên nhớ thêm rằng trước khi buông lời kỳ thị ai đó, hãy tự vấn thật chân thành rằng mình đã vẹn tròn chưa. Khi người Việt còn kỳ thị nhau thì sức-mạnh-nước-Việt vẫn là một ý niệm hết sức mơ hồ. Và, đạo đức cùng sự tử tế, tự thân nó không bao giờ chia miền.
Điều cuối cùng tui muốn nói là trong đời sống này, việc gì cũng vậy, chỉ tốt khi ở đúng chừng mực của nó mà thôi.
Tiết kiệm là tốt nhưng quá lên, sẽ thành keo kiệt.
Rộng rãi là tốt nhưng quá lên, sẽ thành hoang phí.
Hiền lành là tốt nhưng quá lên, sẽ thành nhu nhược.
Cá tính là tốt nhưng quá lên, sẽ thành mất dạy.
Ít thể hiện là tốt nhưng quá lên, sẽ thành ghim gút.
Thẳng thắn là tốt nhưng quá lên, sẽ thành hồ đồ.
Và còn nhiều thứ tương tự vậy. Cái khó là xác định chừng-mực ở đâu.
P.S. Nói thật, bạn bè tui rải dài khắp Việt Nam, khắp mặt địa cầu nhưng với tui, ai cũng hiền cũng tốt cũng rộng. Có thể do cách họ đối xử với mình là tấm gương phản chiếu cách họ nhận được chăng?
Hồng Hải
